Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Kaya, küresel ısınma ve iklim değişikliğinin etkisiyle Ağrı Dağı zirvesindeki takke buzulu her yıl hızla küçüldüğünü ve mevcut erime hızının sürmesi halinde 2050’li yıllarda buzulun yarıya yakın kısmının yok olabileceğini belirtti.
Takke buzulu, yalnızca doğal güzelliğiyle değil, matematiksel büyüklüğünden çok daha fazlasını ifade eden bir simge olarak da öne çıkıyor. Prof. Kaya, buzulu hem bilim dünyası için hem de bölge halkı için değerli, kültürel ve sembolik bir yaprak olarak gördüğünü söyledi. “Son yüzyılda, özellikle son 50 yılda görülen hızlı küçülme, bu eşsiz yapının geleceğini belirsiz hale getiriyor” dedi.
Bilimsel araştırmalar ve uydu görüntüleri, takke buzulu ile ilgili net göstergeler sunuyor. Milyonlarca yıl önce yaklaşık 70 kilometrekareyi bulan buzul alanı, 1900’lerin başında 15 kilometrekareye, 1970’lerde ise 9–10 kilometrekareye kadar geriledi. 1976-2011 yılları arasında yıllık ortalama küçülme 0,07 km² olarak kaydedildi ve bu dönemde alan yaklaşık %29 daraldı; 1977-2024 döneminde küçülme hızı artarak yıllık yaklaşık 0,095 km²’ye ulaştı. Günümüzde buzul alanı 4,5–5 km² aralığında seyrediyor; bu, son 50 yılda yaklaşık yarı yarıya bir azalma anlamına geliyor.
2050’lerde buzulla ilgili öngörü— mevcut erime hızının sürmesi halinde 2050’li yıllarda buzullunun yaklaşık yarısının daha eriyerek yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacağı tahmin ediliyor. Ana etken küresel ısınma ve iklim değişikliği olarak vurgulanıyor. Doğu Anadolu’da da yaz sıcaklıklarının artması, sıcak hava dalgalarının daha sık ve uzun sürmesi gibi değişimler, buzulların yaz aylarında daha fazla erimesine yol açıyor. Kar yağışında beklenen artışın gerçekleşmemesi, kışın biriken kar miktarının yaz erimesini telafi edememesine neden oluyor.
Coğrafi ayrım— Doğubayazıt tarafındaki güney yamaçlar buzullarının daha hızlı eridiğini, kuzeye bakan kuzey ve kuzeybatı yamaçlarındaki buzulların ise görece daha korunaklı kaldığını söyleyen Kaya, önceki dönemlerde buzulların yaklaşık 3 bin 500 metre seviyesine kadar sarktığını, şimdi bu sınırın 4 bin 500 metreyi aştığını belirtti.
Buzulların tarıma ve turizme etkisi— Buzulların küçülmesi, yaz sonunda ve sonbaharda su kaynaklarının azalmasına yol açarak bölgedeki tarım ve hayvancılık faaliyetlerini olumsuz etkiliyor. Uzun vadede sulama suyu azaldıkça tarımsal verim düşüyor, meraların zayıflaması ve hayvancılık gelirlerinin azalması bekleniyor; bunun kırsal göçü tetikleyebileceği uyarısında bulundu. Turizm açısından ise takke buzulu, zirvenin görsel cazibesi ve dağcılık deneyiminin önemli bir parçası olarak değerlendiriliyor; erime, turizm gelirlerinde düşüşe yol açabilir.
Kültürel miras ve görsel değişim— Ağrı Dağı, Nuh’un Gemisi efsanesiyle üç semavi dinin ortak mirası olarak kabul ediliyor. Buzulların kaybı bu sembolik değerin görsel boyutunu zayıflatabilir. Dağın, monoteist inançların görkemini ve dağcıların tatminini aynı anda barındıran nadir yerlerden biri olduğu belirtilirken, erime sürecinin sadece doğal bir kayıp olmadığını, kültürel hafızada da silinmez izler bırakabileceği ifade ediliyor.
Acil önlem çağrısı— Takke buzulunun düzenli olarak uydu ve arazi ölçümleriyle izlenmesi gerekliliği vurgulanıyor. Yerel halkın olası jeolojik tehlikeler konusunda bilinçlendirilmesi ve tarımda su tasarrufu sağlayan tekniklerin hayata geçirilmesi zorunluluk olarak öne çıkıyor. Küresel iklim değişikliğiyle mücadele, yerel ölçekte su kaynaklarının etkin yönetimi ve erken uyarı sistemlerinin kurulması, buzulların ve onların beslediği yaşam biçimlerinin korunması açısından hayati önem taşıyor. Takke buzulu, yalnızca eriyen bir buz kütlesi değildir; iklimin, doğanın, kültürün ve inancın ortak hafızasında yer alan, sessizce çekilen bir mirastır.
Yorumlar kapalı.